Orneckie Żywe Archiwum
Archiwum pamięci mieszkańców Ornety tworzyliśmy w ramach programu „Orneckie Żywe Archiwum ” realizowanego latach 2018-2019 r.
Celem programu było zwiększenie poziomu świadomości obywatelskiej i aktywnej partycypacji w życiu społecznym i kulturalnym poprzez wykorzystanie potencjału kulturotwórczego ukrytego w pamięci rodzinnej społeczeństwa miasta Orneta. Istotnym uwarunkowaniem programu było to, że realizowany był w regionie o bardzo silnej dominancie post-imigracyjnej przeszłości – ludność Warmii i Mazur po wojnie została prawie w całości wymieniona. Dziś w kulturze społeczności lokalnych znaleźć można ślady kultury Warmiaków i Mazurów, Wileńszczyzny, Białorusi, Wołynia, starych lokalnych kultur polskich z Kurpiów, Podlasia i Mazowsza. Proces kształcenia, a następnie praktycznego działania, skierowany był do grup wielopokoleniowych. Polegał na poszukiwaniu, dokumentowaniu i opracowaniu, w trakcie działań edukacyjnych, najważniejszego zasobu kulturowego Warmii i Mazur. Są nim unikalne zasoby pamięci kulturowej i historycznej zawarte w pamięci najstarszych mieszkańców.
Projekt realizowany był w regionie, w którym po zakończeniu II wojny światowej wymieniona została prawie cała ludność. Ziemie te mają swoją odmienność – tu nic nie jest zamknięte, zwarte i jednorodne. To miejsce, które skutecznie i dogłębnie przeorał walec historii, wymieszał ludzi, języki, potrzaskał pamięć i ciągłość kultury. Działania, które realizowaliśmy w oczywisty sposób musiały być odmienne od tych, które mają sens na obszarach o względnie jednolitej kulturze i żywej jeszcze pamięci obyczajów przodków. Praca w społecznościach o kulturze post-migracyjnej wymaga specjalnej uwagi, innych narzędzi i adekwatnej metody. Nie da się oddzielić w niej od śladów przeszłości, które uparcie się uobecniają. Od pamięci historycznej i kulturowej, która w przypadku bardzo wielu szczególnie starszych osób jest wciąż niezwykle silna. Tyle, że bytuje ona w innych rejonach. Nie żyje w ramach wspólnoty, stała się czymś intymnym, często ukrywanym nawet przed najbliższymi.. Głównym elementem niematerialnego dziedzictwa społeczności post-emigracyjnych jest żywioł opowieści o losach ludzi, którzy przybywali na Warmię i Mazury. Pamięć jest najbogatszym zasobem i jednocześnie jedną z największych sił dezintegrujących społeczność naszego regionu. Wynika to z faktu, że możliwość współżycia tych społeczności przez ostatnie 60 lat osiągnięta została przez stłumienie i przemilczanie, a nie przez ujawnianie i społeczno – kulturowe przetwarzanie doświadczenia historycznego i kulturowego ludzi. Jednocześnie przeszłość została poddana zakłamaniu i cenzurze – tak zewnętrznej jak i wewnętrznej. Zablokowana została publiczna przestrzeń ekspresji pamięci. Nasz projekt jest próbą uruchomienia tej pamięci, uczynienia z niej elementu życia orneckiej społeczności.
Zapraszamy do współtworzenia Archiwum.
Program finansowany był z środków Programu „Fundusz Inicjatyw Obywatelskich”, Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych w Olsztynie oraz Instytutu Muzyki i Tańca.
Koordynator programu: Ryszard Michalski,
Współrealizatorzy: Agnieszka Lewandowska, Danuta Jaroń, Marcin Kapłon, Wioletta Michalska, Hanna i Józef Uzar.
Organizatorzy dziękują za wsparcie i pomoc Uniwersytetowi III Wieku w Ornecie, Stowarzyszeniu „Ornecianie” , orneckiemu oddziałowi Stowarzyszenia Emerytów i Rencistów a także dyrekcjom i nauczycielom szkół Gminy Orneta.
Projekt i opieka informatyczna: Kamil Iwańczyk
